فلسفه تشیّع این است: بشر، عزیزتر و گرامی تر از آن است که در برابر کسی جز خدا کرنش کند، و زیر بار حکمی جز حکم خدا -که آفریدگار اوست- برود. پس حاکم واقعی و راهبر اصلی خداست، و ما باید تحت حاکمیّت و ولایت خداوند قرار گیریم. دو چون خداوند متعال، از عالم اجسام و تماس با مخلوق منزّه است، پیامبر را می فرستد تا احکام او را بیان کند و حاکمیّت بخشد. پس پیامبر، نایب خداوند است در حاکمیّت و سرپرستی و ولایت. و همچنین پس از پیامبر - طبق آیات قرآن و احادیث خود پیامبر «ص» - امام معصوم، نایب پیامبر است در حاکمیّت و سرپرستی و ولایت. پس انسانِ مطیع و پیرو امام معصوم، مطیع و پیرو پیامبر است. و انسان مطیع و پیرو پیامبر، مطیع و پیرو خداست. (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ! أَطِیعُوا اللَّهَ،  وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ،  وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ. ).1

 بنابراین انسان ِ موحّد کسی است که نه تنها حاکمیّت خداوند بر کائنات را پذیرفته است، بلکه حاکمیّت خداوند بر اجتماعات بشری را نیز پذیرفته است: بر جامعه بشری، و اعمال و رفتار فردی و جمعی انسانها، در همه جای جهان؛ و این، خداشناسی کامل و توحید جامع است. هیچ چیز از قلمرو حکم و حکومت خدا بیرون نیست، نه کائنات، نه اجتماعات.

 و اگر چنین شد و شما در جاذبه پیشوایی معصوم قرار گرفتید، اگر در میدان مبارزات سیاسی باشید، چنان است که در محراب عبادتید، و اگر در محراب عبادت باشید، چنان است که در میدان مبارزات سیاسی هستید. و در این ایدئولوژی، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم اصالت دارد (کُونوا للظّالمِ خَصماً و لِلمظلومِ عَوناً).2  و در این ایدئولوژی، کفر به طاغوتن و در افتادن با او، مقدّمه و اصل توحید است (فَمَن یَکفُر بالطّاغوتِ و یُؤمِنم بالله، فَقَد أستَمسَکَ بالعُروةِ الوُثقی).3

1-«سوره نساء»(4):59.

2- «نهج البلاغه»،ص 968.

3- «سوره بقره»(2):256

کتاب عقل سرخ، مقاله: موخره ای بر کتاب«خورشید مغرب».ص318-319

هنگامی که مردمانی از اهل جهان، راه معرفت صحیح را پیمودند، و خدا را شناختند، و به او ایمان آوردند، و پیامبران او را تصدیق کردند، و آخرین دین آسمانی، یعنی دین پیامبر خاتم«ص» را پذیرفتند، و کتاب خدا به دست آنان رسید، و پیامبر خدا از میان آنان رفت، این پیامبر نیز باید –مانند پیامبران گذشته- «وصیّ» داشته باشد؛ یعنی شخصی از همه جهاتِ علمی و عملی، شبیه و گونه خود او، پس از او، در میان امّت بماند، تا راه تربیت او را ادامه دهد، و امّت را از هرگونه انحراف، در عقیده و عمل به کتاب خدا، نگاه دارد، و کتاب خدا را –چنانکه هست- و علمِ ان را، آیه به آیه، از پیامبر آموخته باشد، و به نسلهای بعدِ امّت بیاموزد، و نگذارد امیال و آراء هر کس هرکس در کتاب خدا راه یابد، بویژه که این پیامبر، پیامبر خاتم است، و پس از او دیگر پیامبری نخواهد آمد، پس باید شاگردی تربیت شده به دست خود پیامبر، و همسرشت با او، و دارای همان علم و عمل و تقوی و عدالت و طهارت نفس و سلامت و پاکی از گناهان در دوره عمر، در پیشاپیش امّت حرکت کند، و جامعه قرآنی را –بطور کلّی و جزئی- در جهت رشد قرآنی و اهداف قرآنی، و رساندن انسان به «بلوغ قرآنی»، پیش ببرد.

اینجاست که به «امام»، یعنی پیشوای پیامبرگونه (معصوم) و «انسان هادی» نیاز می افتد، تا دست «انسان عادی» را، در راههای پر پیچ و خم حیات بگیرد، و او را به سرمنزل نجات برساند.

150سال تلاش خونین،ص100-101

تأکید بر مسئله امامت از طرف شیعه، دفاع از کرامت انسانی و پاسداری از انسانیت است، بخصوص که شیعه، امامت را برای غیر معصوم جایز نمی‌داند. و معصوم، سرسوزنی ظلم نمی‌کند، و از طریق حق و عدل منحرف نمی‌شود. پس با رهبری معصوم، و پیروی از تعالیم معصوم است که کرامت انسان احیا می‌شود و حق به نصاب خویش می‌رسد و عدالت در همه جا می‌گسترد، و آزادی تحقق می‌یابد و جامعه‌ای که مقتضیات رشد انسانی انسان در آن موجود و موانع رشد مفقود باشد، پدید می‌آید.

و در اینجاست که می‌نگرید که مکتب وحی، تا چه اندازه به والایی مقام انسان پرداخته و در این راه چه جانبازی‌های بزرگی کرده، و چه رنج‌هایی سترگ دیده است.
ارسطو در کتاب سیاست، بردگی را لازمه زندگی اجتماعی می‌شمارد.(1)
اما امام علی بن ابی‌طالب «ع» می‌گوید:
«و لا تَکُن عَبدَ غَیرک وَ قَد جَعلکَ الله حُرّاً.»(2)
تو را خداوند آزاد آفریده است،چطور بردگی را می‌پذیری.

و این بردگی، همه انواع آن را شامل می‌شود از جمله بردگی سیاسی. پس تأکید بر امامت معصوم، نفی همه تعدی‌ها و تجاوزها به ساحت انسان است.

1. سیاست، ارسطو، ترجمه حمید عنایت، ص 11.
2. نهج البلاغه، ص 920.

مرام جاودانه.صفحه 141.

قاضی القضاة،عبدالجبار معتزلی همدانی،متکلم اهل سنت می گوید:

پیامبر بزرگوار«ص» درباره چیزهایی بسیار بسختی تأکید فرموده و آنها را یادآور شده است...در اینجا شماری از آن امور مهم مورد تأکید پیامبر«ص» را-برای تذکر- می آورم:

(1)-قرآن کریم

*-بطور عمومی،که مسلمانان همه قرآن را بیاموزند و بخوانند،و در خواندن آن کوتاهی نکنند،و به قرآن عمل کنند،و بویژه به هنگام پیشامد حوادث گمراه کننده و تاریک شدن جوّ اندیشه و زندگی و رخ نمودن امور دلسردی آفرین،به قرآن رجوع کنند،و آن را بخوانند،و در آن بیندیشند،و خود را در پناه قرآن،از هر نومیدی و گمراهی و سقوط، نجات دهند.

ب- بطور خصوصی،که علما و متفکّران و دانشمندان و معرفت جویان اسلام-در هر عصر-امر قرآن را ساده نگیرند؛ و درباره فهم خالص معارف و علوم آن بکوشند؛و از تأویل ایات قرآن،و تفسر به رأی،و التقاط و اختلاط، بسختی بپرهیزند؛ و از آمیختن حقایق و معارف قرآن قرآن با مطالب دیگران و بیگانگان از اسلام هماره بگریزند؛و«تعقّل» خویش را،«تعقل قرآنی»خالص قرار دهند نه جز آن؛و خلوص آسمانی علم قرآنی را با «شوائب انظار» و داده های ذهن بشر-اگر چه بزرگان- در هم نیامیزند؛ و خود را از فهم خالص و مستغنی علم قرآنی بی نصیب نگردانند؛ و به تفاوت عظیم علم «انسان هادی» با تصوّرات «انسان هابط» توجهّی عمیق کنند؛و هرچه را از قرآن ندانستند،به صاحبان«عقل کامل الهی» و دارندگان «علم صحیح» یعنی «اهلُ الذّکر»(چنانکه خود قرآن کریم تصریح کرده است)مراجعه کنند، یعنی به عالمان علم قرآنی(مَن خُوطِبَ به)،مراجعه کنند،که باب مدینه علمند،و «علم صحیح» را درباره «کتاب اجمالی»(قرآن)،و «کتاب تفصیلی»(جهان)،از پیامبر خدا فراگرفته اند.

(2)-معلمان قرآن(امامت-پیروی از«انسان هادی»)

*که مسلمانان به هدایت ثَقَلین(دو یادگار بزرگ پیامبر«ص» در میان اُمّت)چنگ زنند؛ تا آنجا که در احادیث نبوی-از طریق سنّی و شیعه-رسیده است که«هرکس از جهان در گذرد و امام زمان خود را نشناخته باشد،به مرگ جاهلیّت مرده است»،یعنی مانند مردم عهد جاهلیّت در گذشته و به حقیقت اسلام و هدایت قرآنی نرسیده است،و زندگیی قرآنی نداشته است.

و راز این امر روشن است،زیرا که قرآن به «صراط مستقیم» دعوت کرده است،و پیمودن صراط مستقیم را تنها راه نجات انسان در این جهان و آن جهان دانشته است؛و صراط مستقیم-در همه ابعاد نظری و عملی آن-امری بدیهی نیست،یعنی چنان نیست که همه افراد-یا حتی بزرگان بشر-آن را بدانند و حدود و چگونگیهای آن را تشخیص دهند، و گرنه همه اهل جهان به همان طریق می رفتند،و اینهمه اختلاف و درگیری و گمراهی و انحطاط و ظلم و جنگ و جهل و سقوط در کار نبود.

نیز چنان نیست که مسلمانان بخودی خود،یا با استفاده از قرآن بدون امام معصوم(یعنی بدون معلّمی راستین که دانای علم قرآنی باشد،و علم قرآن را-مستقیم-از آورنده قرآن فراگرفته باشد)،آن را بشناسند و حدود و چگونگیهای آن را دریابند،و گرنه همه مسلمانان-که قرآن در دستشان هست-همان یک راه را می پیمودند،و به اینهمه اختلاف نظرها و بحثها و درگیریها و جنگها...دچار نمی گشتند. این است که قرآن معلّم و مبیّن می خواهد،و صراط مستقیم دلیل و هادی. و معلّم قرآن وهادی صراط مستقیم امام معصوم است،که علم قرآنی و رموز صراط مستقیم و سرّ هدایت را - سینه بسینه- از پیامبر خدا و آورنده قرآن فراگرفته است.پس شناخت امام معصوم که پیامبر اکرم آنگونه برآن(در دهها حدیث معتبر)تأکید کرده است امری ضروری است،و در واقع مقدمه شناخت قرآن است و عمل به قرآن.

آیه مبارکه«إهدنَا الصّراط المُستقیم» نیز که همواره در نماز خوانده می شود ناظر به همین معانی است. ما در عین اینکه مسلمانیم و اهل قبله و قرآنیم، و به هدایت محمّدیه هدایت شده ایم،باز در هر شبانه روز- دست کم- ده بار،در نماز،می گوییم: «إهدنَا الصّراط المُستقیم»، و از خداوند بزرگ می خواهیم که ما را به «صراط مستقیم» هدایت کند. این صراط مستقیم کدام است و چیست؟

این مطلوب و مقصود،مرتبه تفصیلی آن اجمال است.یعنی اصل هدایت ما به دین اسلام،هدایت به «صراط مستقیم» است بطور اجمال. سپس از خدا می خواهیم و درخواست می کنیم تا ما را به تفصیل این اجمال و شئون خاصّه آن برساند،و از همه ابعاد علمی و عملی صراط مستقیم و راه راست آگاه گرداند،تا بر انهمه-به توفیق او- ثابت قدم باشیم،و به آنهمه-به توفیق او-عمل کنیم.و استعانتی که در «إیّاکَ نَستَعین» می جوییم و از خدای متعال کمک و مدد و یاری می طلبیم نیز ناظر به همین جهات است.

مفسّر جلیل،شیخ ابوعلی طبرسی،در تفسیر این آیه سخنانی مفید آورده است،از جمله می گوید:« برای صراط مستقیم چند معنی گفته اند،یکی اینکه مراد پیامبر«ص» است و امامان بعد از او . و در اخبار ما شیعه،این معنی آمده است»، سپس می افزاید:« الصّراط المُستقیم،هُوَ الدّین الّذی أمَرَ اللهُ بِه،مِنَ التّوحیدِ و العدلِ و ولایةِ مَن أوجَبَ اللهُ طاعَته.1 صراط مستقیم،همان دینی است که خداوند امر به قبول آن و عمل به آن کرده است،یعنی: توحید و عدل و ولایت(امامتِ)کسی که خدا اطاعت او را واجب کرده است».

1-«مجمع البیان»ج1،ص28

قیام جاودانه.23-26