برای عمل شدن به قانون،تنها اعلان محکم و وجود قوه اجرائیه کافی نیست.بلکه آنچه قانون را،در سطح فرد و جامعه،و در حال مراقبت و عدم مراقبت،و در احوال گوناگون دیگر،منشأ اثر می سازد،وجود نیروی اخلاقی و تعهد فردی و جمعی است در عمل کردن به قانون. از اینجاست که اهمیت «قانون دینی» بر «قانون مدنی» بنحوی آشکار می گردد.

در واقع،حکم در دین به صورت «وظیفه» در می آید و در«قانون» به صورت «مقررات».

و معلوم است که رعایت مقرراتی که قانون تعیین می کند با ادای وظیفه ای که دین می گوید،چه اندازه متفاوت است.

و از همین تفاوت،اختلاف فاحش نتیجه ای که از هرکدام،برای تأمین سعادت جماعات و تکمیل مصالح افراد،می توان گرفت بخوبی پدید می گردد.

دانش مسلمین.ص295

امام علی(علیه السلام): العالم اعظمُ اجرا من الصّائمِ القائمِ الغازی فی سبیل الله.

پاداش عالم از روزه دار شب زنده دارى که در راه خدا جهاد کند بیشتر است.

اصول کافی باب6حدیث1

در اینجا باید یادآوری کرد که این«عالِم» که اینهمه از او در آثار دینی تکریم شده است،کسی است که از یک کلیت علم و حکمت دینی و معارف اسلامی آگاه باشد،و در واقع اسلام را در همه جهتها و جانبهای آن بشناسد،نه اینکه یک قسمت را بداند. کسانی که قسمتی از علم را بدانند به همان اندازه مورد تکریم هستند اما اینگونه کسان نمی توانند ملاک جامعه دینی باشند و همه مسائل و حرکات اجتماعی را جهت بدهند و هدایت کنند...پس مقصود از عالم،عالم است نه فقیه.مگر اینکه فقیهی پیدا شود که عالم هم باشد. یعنی آگاه باشد از الاهیات و سیاسیات و اخلاقیات و اجتماعیات و دیگر مسائل اسلام،و بتواند امت را در همه این شئون راه برَد و جهت دهد. اینگونه عالمی همان مقامی است که حجت الله اعظم و سرّاکبر،حضرت ولی عصر-علیه السلام-در دوره غیبت کبری او را میان خود و جامعه شیعه حجت قرار داده است و ملاک.

دانش مسلمین ص15-16

«فقه»در اصطلاح احادیث و اخبار به طور غالب -به معنای فهم کامل و جامع دین به همه ابعاد آن- بکار می رود.
... پس اجتهاد در بخشی از احکام دین و حلال و حرام آنها که امروز اصطلاح شده است(و شامل رسیدگی به بخشی از احکام دین و حلال و حرام آنها ) و (شامل رسیدگی به بخشی از احکام اسلام است نه همه آنها، آنهم گسسته از دیگر اجزاء دین، و جدا و به دور از معارف و اخلاق و فلسفه کلی و هدف اجتماعی دین و مبانی اقتصادی دین)،اصلا آن تفقه منظور و مطلوب و نتیجه بخش و فردپرور و جامعه ساز نیست،و ثمراتی که باید داشته باشد،در ساختن فرد و جامعه و تبیین «نظام قسط قرآنی» در «اقتصاد اسلامی» و امثال آن نداشته و ندارد... پس فقه در اصطلاح احادیث،به معنای «علم جامع دینی» و «علم جامع قرآنی و حدیثی» است، که شامل عقاید ،اخلاق،احکام،سیاست،اقتصاد و تربیت است،یعنی آنچه برای تربیت(ساختن) فرد و سیاست(اداره) اجتماع لازم و ضروری است.

کلام جاودانه/ص81