میان عقل عام بشری (توان ادراکی عقل انسانی) و وحی الهی، هیچگونه تقابلی و تعارضی وجود ندارد. عقل -بعنوان عقل- و وحی در عرض یکیدیگر قرار ندارند تا متعارض باشند، بلکه در طول یکدیگر قرار دارند، و عقل با ارشاد و تعلیم وحی تکامل می یابد و به «فعلیت دوم» خویش می رسد. تقابل و تفاوت -هرجا که باشد- میان افکار و فلسفه های مختلف است با وحی. فلسفه های مختلف هریک داده هایی ویژه دارند که ممکن است با داده های وحیانی منطبق باشد و ممکن است نباشد.1

اگر کسی عقل را برای رسیدن به داده های آن چندگونه علم نیازمند به غیر عقل بداند، و امداد عقل را به غیرعقل(مثلا:تجربه) ضروری بخواند همه می پذیرند، و کسی صاحب این عقیده را منکر یا مخالف عقل نمی شمارد، پس چطور است که تا در معارف عالیه مبدئی و معادی گفته می شود که عقل نیازمند امداد است و خود به تنهایی(چنانکه خود عقل بدان گواه است،و بزرگانی بسیار تصریح کرده اند)، قادر به درک همه مسائل و مراحل آن معارف نیست، اتهام مخالفت با عقل پیش می آید. این عفلت است یا تغافل یا مغالطه.

عقل در عین اهمیت و حجیت داشتن پیامبر باطنی بودن،نیازمند به وحی و علوم وحیانی و ارشادهای گوناگون تنزیلی است.2

1- حدّ گرایی در علم و فلسفه.ص73

2- اجتهاد و تقلید در فلسفه.ص194

همچنین بنکرد به :

تعبیر نادرست عقلانیت و دین