متفکرّان غربی، ارسطو و امثال ارسطو را کنار گذاشتند، و از تقلید فکری، و تلاشهای صرفاً ذهنی دست برداشتند، و اینگونه بر فکر و فرهنگ و سیاست و اقتصاد و هنر جهان تسلّط یافتند، و اقدام شرق و ملتهای مسلمان را اینگونه بیچاره و عقب افتاده و زیردست نگاه داشتند. با اینکه قرآن کریم، چقدر مسلمانان را به علوم عینی و نظر کردن در اشیاء، و تجربه و سیر و دیدن دعوت کرده است، و با اینکه علی«ع» فرموده است، حتی فرزندان خود را محکوم نکنید که مانند شما زندگی کنند، بلکه آنان را نواندیش بار بیاوردی؛¹ با اینهمه ما مسلمانان 800 سال آزگار از فلسفه مشّاء تقلید کردیم و درجا زدیم، و حالا 400 سال است که در عرفان فلسفی بیانِ صدرایی محبوس مانده ایم. و هیچگاه به خود اجازه نواندیشی و نوآوری، و رجوع مجدّد به مبانی وحیانیِ همیشه نو ندادیم، و هم خود و هم جوامع اسلامی را در رکود نگاه داشتیم، و با کسانی که رجوع راستین، به قرآنِ جاری با شب و روز فراخواندند در افتادیم... و عدّه ای از خاورشناسان که سربازان فرهنگی استعمار بودند، ما را تشویق کردند، تا در همان گذشته ها غرق باشیم، و در نسخه بدلها گم و گور شویم.

1- ابن ابی الحدید مدائنی(م:655ق)، در شرح «نهج البلاغه»، در ملحقات کلمات قصار مولا«ع» چنین نقل می کند: «لا تَقسِرُوا أولادَکم علی آدابکم، فإنَّهم مخلوقون لزمانٍ غیر زکانِکم- فرزندان خویش را مجور نکنید مثل شما زندگی کنند، زیرا آنان برای زندگی در زمانی متفاوت با زمان شما ( و عُرف و آداب و وسائل و فرهنگی، غیر از عرف و آداب و وسائل و فرهنگ شما)، خلق شده اند».  «شرح نهج البلاغه» چاپ محمّد ابوالفضل ابراهیم، ج 20، ص267

عقل سرخ ص101/102